Euskal Herriko hirien historia(mapa)

Ikusi mapa handiagoa

bizantziar inperioa 2

Inperioaren sorrera

Inperio honen sorrera urteari dagokionez, ez da adostasunik historialarien artean. Egile batzuentzat, Konstantinopolis hiriaren fundazioarekin (aintzinako Bizantzio hiriaren birfundazioa litzatekeena), 330an, hasten da; beste batzuentzat, aldiz, Teodosio I.goaren heriotza izan behar da kontuan (395. urtea). 395ean, hain zuzen, Inperio Erromatarra bi zatitan banatu baitzen: mendebaldea eta ekialdea (azken hau genuke Bizantziar Inperioa). Historialarien hirugarren korronte batek, bere aldetik, inperioaren sorrera data 476an jartzen du, noiz Mendebaldeko azken enperadore erromatarra (Romulo Augustulo) boteretik kendu baitzuten. Azken data hontatik aurrera Bizantziar Inperio terminoa erabili ohi da gehienbat ordurarteko inperioari Ekialdeko Inperio Erromatar deritzaiolarik. Egia esan klasifikazio historiografiko honek Europa mendebaldeko ikuspuntua azaltzen du Bizantziarrek inperioa desagertu zenerarte heuren burua erromatartzat baitzuten eta haientzat inperioa Inperio Erromatarra litzateke beraz Inperio Erromatar edota Azken Inperio Erromatar terminoak ere erabil litezke.

Inperioaren amaiera

Inperiaren sorrera baino askoz argiago dago inperioaren akabera. Azken urteetako Inperio Bizantziarrak lehen urteetakoarekin zerikusirik ez bazuen ere Bizantziar Inperiaren gainbehera 1453an gertatu zela ametitzen da, Konstantinopolis otomandarrek eskuratu zutenean. Hala ere, inperio honen sentimendu nazionalak ez ziren desagertu, gaur egungo Greziako biztanleek euren burua tradizio bizantziarraren jarraitzaile gisa ikusten baitute.

(haizea)

bizantziar inperioa

Bizantziar Inperioa lehen urteetan Ekialdeko Erromatar Inperioa, Erdi Aroko inperio kristaua izan zen, greziar edo heleniar kulturakoa. Hiriburua Konstantinopolis zen, Bizantzio ere deitua (gaur egungo Istanbul).
Inperio honen sorrera Erromatar Inperioaren gainbeherari hertsiki lotua dago. Hasiera batean Ekialdeko Mediterranear itsaso inguruko lurraldeak barne hartzen bazituen ere, lurralde eremuak galtzen joan zen gutxinaka.

(haizea)

ERDI AROKO HIRIAK!!

Erdi aroko hiriak jende mutzo txikiak ziren eta, hiri batzuk izanezik (milan, Venezia, Florentzia,Pariz...) ez ziren 10.000 biztanleriei aiegatzen. Hala ere XIII. mendean garapen aundia izan zuten, nekazaritza inguruetatik etorkin asko iritzi bai ziren. Hiriak askatazun aundiagoa eta lan egiteko aukera gehiago eskaintzen ziskieten.
Hiriak kale oso estuak zituzten eta biurgunetzuakk ziren. Kale horietan altzatutako etxeak zuresko egitura zuten eta harlanduz edo lokatzez beteta zegoen egituza hori.
ARIANE!!

ARTE GOTIKOA 2

Eredu eskultorikoak
Eredutzat eskultore gotikoek forma natural eta artistikoen arteko antzekotasuna lortzeko joera nabarmena hartu zuten greziar eta erromatar tradiziotik.
XIV. mendetik aurrera, Bizantzioko joera nabaria ere agertu zen eskultura gotikoan. Horrek aurpegi atsegineko figurak eta lerro kurbatuen ugaritasuna ekarriz.
Bi eraginen nahasketatik, aurpegi lasai eta jarrera mehe eta atsegina, oso berritzailea, zituzten figurak irudikatzen ereman zuen.
Greziar eta erromatar ereduak adiera berezia hartu zuen Frantziako Reimsko Ikustaldiaren Maisu, eta Italiako Nicola Pisano (1220-1284), Giovanni Pisano (1248-1314) eta Arnolfo di Cambio (1240-1302) bezalako eskultoreen eskutik.



HAIZEA!!!

ARTE GOTIKOA 1

Arkitektura gotikoa

Eraikuntza gotikoek Frantziako monarkiaren eredu politikoa dute erreferentetzat: erregearen handitasuna, bere jainkozko zuzenbidea eta Jainkoa argia delako printzipiorako lotura. Printzipio hori I. mendeko filosofo batek azaldu zuen, Dionisio Sasi-Areopagita izenekoak. Plotinoren ideiek eraginda, aipatutako teoria garatu zuen. Bere izena bat dator Frantziako zaindariaren izenarekin, zaindaria San Dionisio baita. Santu horri Saint-Denis abadia eskaini zitzaion, lehenengo eraikuntza gotikotzat jotzen dena.
Arkitektura gotikoaren ezaugarri nagusien artean, honako hau nabarmenduko dugu: hormaren desmaterializazioa, eraikuntzaren ia barrualde osoan argia sartzea ahalbidetzen zuena. Jasotze hori arku zorrotzaren eta gurutze-gangaren erabileraren bidez lortzen zen. Bultzadak arku eta nerbioen bidez banatu eta horiek eraikuntzaren kanpoko kontrahorma eta ostiko-arkuetara transmititzen zirenez, ez zen beharrezkoa horma lodiak eraikitzea.
Katedral gotikoa hurrengo ezaugarriengatik ere ezberdintzen da:
Espazioaren zabalera burualdean.
Alboko kaperak ugaritzea.
Hormak hiru mailatan antolatzea, hirugarrena argia sartzen uzten zuten hainbat beirate jartzeko erreserbatuta zegoelarik.
Beiratezko arrosa-leihoak, oro har ipar eta hego muturretan.

HAIZEA( BERRIRO...)

ARTE GOTIKOA LABURPENA

Aldi gotikoa XII. mendearen erditik Frantzian eta Europako gainerako herrialdetan XIII. mendetik XV. mendearen amaieraraino hedatzen da. XVI. mendean Italiako Giorgio Vasari errenazentistak gotiko hitza sortu zuen jada, kutsu peioratiboarekin -"godoen artea"-, Frantzian sortu eta gero beste herrialde batzuetatik zabaldu zen estiloa definitzeko. Gotikoa eraikitzeko tekniken bilakaeraren, hala nola, arku zorrotza agertzea, eta hiriko kultura baten garapenaren emaitza izan zen. Hiriko kultura horren irudikapen nagusia katedrala zen, aldi berean izaera erlijiosoko eraikina eta hiriaren oparotasunaren ikurra zena.

HAIZEAK AGIN DU.